Kaszubski układ klawiatury (omówienie)

Kaszubska klawiatura w KDE

Omawiany niżej kaszubski układ klawiatury QWERTY znalazł swoje szerokie zastosowanie w systemach Linuksowych, w których obecny jest (xlibs) od połowy 2006 roku.

Na tych stronach dostępne są rówież sterowniki dla systemów Windows i MacOSX.

Polska klawiatura programisty jako wzór dla klawiatury kaszubskiej

Na wstępie chciałbym wspomnieć o tym, że istnieją dwa rozwiązania polskiego układu klawiatury programisty (QWERTY), w których uzyskujemy w różny sposób polskie znaki narodowe:

  1. Bardziej rozpowszechnione, używane w systemach GNU/Linux, GNU/xxBSD, Amiga czy Windows
  2. Klasyczny systemu MacOS.

Oba różnią się w uzyskiwaniu polskich znaków narodowych spodobem wprowadzania liter ż oraz ź.
W klasycznym rozwiązaniu zastosowanym w MacOS uzyskujemy wszystkie znaki z „kreseczką” z kombinacji ALT + podstawowa litera, a znak ż z kombinacji ALT+x, natomiast w pozostałych uzyskujemy literę ż (jako częściej używaną) z kombinacji ALT+ z, a ź z kombinacji ALT+ x.

Przygotowując kaszubski układ klawiatury oparłem się na tym bardziej rozpowszechnionym układzie.

W polskim układzie klawiatury programisty (QWERTY) prawie wszystkie ogonki znalazły się na miejscu liter od których się wywodzą. Wyjątek stanowi tu litera ź, która jednak znalazła swoje miejsce obok ż i to w tym samym rzędzie. Taki układ jest logicznym rozwiązaniem, pozwala na intuicyjne pisanie w języku polskim i na takim rozwiązaniu opiera się (właśnie ze względu na logiczny schemat i przyzwyczajenia) klawiatura kaszubska.

Klawiatura kaszubska programisty QWERTY

Na zamieszczonej z boku grafice przedstawiam kaszubski układ klawiatury, który powstał pod wpływem polskiego układu programisty, jak i pod wpływem części rozwiązania dwujęzycznego klawiatury pl+csb jakie zaproponował Stanisław Geppert. Kaszubskie znaki uzyskujemy tu również z kombinacji: prawy klawisz ALT + litera

W tym rozwiązaniu (zaznaczam, iż jest to rozwiązanie wyłącznie dla języka kaszubskiego, rozpatrywane z jego perspektywy) kaszubskie „ogonki” znajdują się zawsze na ich literach podstawowych, jak i obok nich – gdy „ogonków” tych jest więcej niż jeden, jednak zawsze w tym samym rzędzie (analogicznie do polskiej klawiatury programisty: proszę porównać z położeniem w nim liter: ż i ź).

Znaki występujące w polskim i kaszubskim alfabecie (zaznaczone na zielono , czyli: ą, ł, ń, ó, jak i ż) pozostawiono na swoich miejscach – do tego położenia są na pewno wszyscy, użytkownicy piszący po kaszubsku przyzwyczajeni, to praktycznie prawie w 100% mieszkańcy Polski i nielogicznym byłoby wprowadzanie w tym miejscu jakichkolwiek zmian.

Z propozycji dwujęzycznego rozwiązania dla Windowsa Stanisława Gepperta (użyte w edytorze KaszEd) przejąłem, również ze wzgledu na przyzwyczajenia użytkowników, położenie następujących kaszubskich liter: ë, ò, ô. Ich położenie w jednym rzędzie obok liter od których się wywodzą odpowiada również tej samej logice, którą rządzi się polska klawiatura programisty. Tej też podporządkowałem położenie liter: ã, ù oraz é, które odbiegają od propozycji dwujęzycznej, jednak dzięki takiemu rozmieszczeniu dwie litery znalazły się na miejscach liter, z których się wywodzą, co jest zdecydowanym plusem takiego rozwiazania.

Pozostaje kwestia umieszczenia symbolu „Euro„, który pozostawiony w kaszubskim rozwiązaniu na miejscu litery u (jak to ma miejsce w edytorze KaszEd) blokowałby literę ù. Położenie nie wydaje mi się aż tak istotne, jest to znak mało używany, a praktycznie wszystkie litery wchodzące w skład tej nazwy własnej (E,U,R,O) są „zajęte” przez znaki kaszubskie, przyjąłem tu zasugerowane przez Piotra Formellę umieszczenie go na miejscu litery y – jest to pierwszy wolny klawisz obok polskiej pozycji, znajdujący się również w jednym z nią rzędzie.

Linux: W polskiej klawiaturze programisty dla Linuksa możemy dowolnie umieszczać symbol € na cyfrach 2 i 5, co nie koliduje z kaszubskimi znakami i wydaje się być również dobrą alternatywą.

MacOs: W polskiej klawiaturze programisty dla Maca, symbol € został umieszczony na miejscu cyfry 3. Również tutaj, jak i w Linuksie nie prowadzi to do konfliktów z kaszubskimi literami .

Uzyskiwanie kaszubskich liter: prawy klawisz ALT + litera (jak niżej)

ALT + a = ą
ALT + A = Ą
ALT + s = ã
ALT + S = Ã
ALT + e = é
ALT + E = É
ALT + r = ë
ALT + R = Ë
ALT + i = ò
ALT + I = Ò
ALT + o = Ó
ALT + O = ó
ALT + p = ô
ALT + P = Ô
ALT + u = ù
ALT + U = Ù
ALT + z = ż
ALT + Z = Ż

Marek Kwidziński