Friedrich Lorentz ( 1870 – 1937 )

Tagi:

Językoznawca, slawista, etnograf, badacz i miłośnik języka kaszubskiego. Członek Instytutu Zachodnio – Słowiańskiego w Poznaniu (od 1920 roku) i Akademii Nauk w St.Petersburgu.  Autor największego istniejącego materiału leksykalnego już nie istniejących gwar słowińskich i kabackich języka pomorskiego, „Slowninzisches Wörterbuch” ( Słownik Słowniński ).

Pierwsze trzy prace pomorzoznawcze Lorentza ukazały sie w Rosjii: w 1903 ” Slovinzische Grammatik ”  ( Gramatyka Słowińska ), w 1905 ” Slovinzische Texte ” ( Teksty Słowińskie ) jak i wydany w latach 1908-1912 dwutomowy „Slovinzisches Wörterbuch” ( Słownik Słowiński ).
Artykuły o Kaszubach umieszczał w czasopismach polskich, rosyjskich i niemieckich.

W roku 1907, wraz z Izydorem Gulgowskim ( współtwórcą Muzeum Kaszubskiego we Wdzydzach )  założył „ Verein für Kaschubische Volkskunde ” ( Kaszubskie Towarzystwo Ludoznawcze ), do którego należeli między innymi Aleksander Majkowski, Kazimierz Nitsch z Krakowa, Józef Łęgowski z Poznania czy Alexiej Szachmatow z St. Petersburga.

Towarzystwo to przyjęło sobie za cel „zbiór wszelkich materiałów kaszubskiej sztuki ludowej, by je naukowcom, jak i ogółowi udostępnić…”. Niemieckie kregi narodowe,  zarzuciły jednak F. Lorentzowi,   propagowanie – poprzez dzialaność towarzystwa – polskosci .

Pare lat później  spotkał sie z zarzutami próby germanizacji Kaszubów, dowodami na to miały być patronowane przez niego wydawnictwa „Przyjaciel Ludu Kaszubskiego” (1928 -1929 / 1936-1938), „Bënë ë Buten” (1930) i Kalendarza „Vjérni Naszińc” (1930).

Jedynym „zarzutem”, jaki można było postawić temu wybitnemu miłośnikowi kaszubszczyzny, był  pomorski / kaszubski charakter jego prac i przedsięwzięć.

Zmarł 29 marca 1937 roku w Sopocie, gdzie został też pochowany.


Podejście F.Lorentza do Kaszubszczyzny najlepiej oddaje tekst zamieszczony w  pierwszym wydaniu
„Przyjaciela ludu kaszubskiego” (1IV 1928).

„Kochani Kaszëbji!

Pjerszi rôz jô przëszed do Vaju ë proszę, żebë Va mje mjiło przëjęła. Jô nje chcę Vama povjedzec wo politëce, bo wo nji Va ju dosc czëtôta v gazetach ë dzennjikach, anji wo rzeczach, chtërnë sę dzałë v dalekjim svjece, bo stôre przisłovjé povjôdô , że doma nôlepjé. A tak jô chcę Vama povjedzec wo pjęknim kraju, v chtërnim Va mjeszkôta, wo jego rzékach ë jezorach, lasach, górach ë zamkovjiszczach, mjastach, vsach, klôsztorach ë koscołach, wo rzeczach, co sę stałë na Kaszëbach v dôvnëch czasach, wo słôvnëch ksążętach, chtërnë tu rządzëlë przed vjele latami, a jô sądzę, że Vama sę wupodobô, co jô bądę povjôdôł. Gwësno ten abo ten z Vaju téż co vjé wo takjich rzeczach ë znaje podanjô ë povjôstkji, co stôri lëdze mu rozpovjôdelë, njech won to napjisze ë posle do redakcëjé w Kartuzach, Dworcowa nr.3, a wona vjedno bądze przijmovała bardzo chętnje takjé pjisma. Pozdrôvjaję Vaju serdeczno ë mąm nôdzeję, że be Va vjedno przëjęła jak mjiłégo gosca
Przëjacela Lëdu Kaszëbskjégo”

Pisarze kaszubscy  współpracujący z F.Lorentzem:

  • Jan Bilot
  • Alojzy Budzisz
  • Augustyn Dominik
  • Jan Patok

Prace dr F.Lorentza wydane w języku polskim:

  • Polskie i kaszubskie nazwy miejscowosci na Pomorzu Kaszubskim” (Poznań,1923)
  • Gramatyka Pomorska” (1927-1937) / wznowienie (Wrocław,1958-1962)
  • Teksty pomorskie (kaszubskie)” (Kraków,1924)
  • Zarys etnografii kaszubskiej w: Kaszubi, kultura ludowa i język (Instytut Bałtycki, 1934)

Źródła:

  • T. Bolduan „Nowy Bedeker Kaszubski”; Gdańsk 1997
  • F. Neureiter „Historia literatury kaszubskiej”; Gdańsk 1992
  • Fotografia  z czasów studenckich (1891) zaczerpnięta z : „Nowy Bedeker Kaszubski”, T. Bolduan; Gdańsk 1997