Nadesłał: Eugeniusz Pryczkowski
11.10.2002
Historia mszy z kaszubską liturgią
Pierwsze msze częściowo w języku kaszubskim zaczęto odprawiać w połowie lat 80-tych. Do największych orędowników kaszubszczyzny w Kościele należał nieżyjący już ks. prałat Fransiszek Grucza. Wśród pierwszych celebransów należy wymienić księży Mariana Miotka (autor zbioru kazań „Swiętim turę starków”), Bogusława Głodowskiego i Edmunda Skierkę.
Pierwsze regularne comiesięczne msze z kaszubską liturgią słowa zainicjował ks. B.Głodowski w listopadzie 1987 r. w kościele Matki Boskiej Różańcowej w Gdańsku-Przymorzu. W tym samym roku ks. E.Skierka rozpoczął podobne msze w par. pw. św. Wawrzyńca w Gdyni Wielkim Kacku. W obu przypadkach msze trwają do dziś. W Trójmieście co miesiąc po kaszubsku odprawia się w kaplicy kościoła św. Jana w Gdańsku (koordynator kaszubskich mszy ks. Waldemar Naczk), Gdańsku Pieckach Migowie, Gdyni Cisowie i Gdyni Babich Dołach. Członkowie nowo powstałego koła Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Sopocie czynią starania, by były także w kościele św. Michała w Sopocie. Ponadto na Kaszubach, zarówno w archidiecezji gdańskiej i diecezji pelplińskiej, w około 20 parafiach odprawia się regularnie co miesiąc msze w języku kaszubskim, z jednym wyjątkiem (Gniewino), gdzie takie msze są co tydzień. Okazjonalnie kaszubszczyzna rozbrzmiewa w dziesiątkach parafii regionu, najczęściej podczas odpustów i lokalnych uroczystości.
Książki liturgiczne
Wraz z wchodzeniem kaszubszczyzny do Kościoła trwają prace nad udoskonalaniem tekstów liturgicznych. Pierwszych tłumaczeń dokonał już Florian Ceynowa w poł. XIX w. Są to historyczne przekłady „Ojcze nasz” i „Dziesięciu przykazań kościelnych”.
Translacji Pisma Świętego podjęli się ks. prałat Franciszek Grucza, co zostało uwieńczone wydaniem „4 Ewanjelje. Kaszëbskô Biblëjô” (1992) i Eugeniusz Gołąbek – „Swięté Pismiona Nowégo Testameńtu” (1993). Ukazanie się całego Nowego Testamentu miało epokowe znaczenie dla statusu języka i jego udziału w liturgii mszy świętej. Podobnie było w przypadku modlitewnika „Më trzimómë z Bògă” (1998) i jego drugim wydaniem z dedykacją Ojca Świętego: „Bòże pòmagôj, Jan Paweł II, 3 maj 1999”. Rok później ukazała się „Knéga Psalmów”, w druku jest lekcjonanarz „To je słowò Bòżé” oraz tłumaczenie Ewangelii według św. Marka dokonane przez o. Adama Sikorę. Dla potrzeb wiernych opracowano także śpiewnik „Tobie Boże chwała” zawierający 22 pieśni kościelne.
Ojciec Święty do Kaszubów
Ogromne znaczenie miały zachęty kierowane w tym czasie do Kaszubów przez najwyższe autorytety.
Przełomowe znaczenie miały dwie wizyty Ojca Świętego w 1987 i 1999 r. Podczas pierwszej papież wypowiedział słowa, które stały się wskazówką działań Kaszubów w wielu dziedzinach życia: „Drodzy bracia i siostry Kaszubi, strzeżcie tych wartości i tego dziedzictwa, które stanowią o waszej tożsamości”. Ta zachęta została ponowiona i poszerzona na sopockim hipodromie, kiedy Ojciec Święty powiedział: Pozdrawiam lud kaszubski, odwiecznych gospodarzy tej pomorskiej ziemi. Do was przemawiałem w Gdyni w czerwcu 1987 roku. Pragnę raz jeszcze zachęcić was byście nadal strzegli swojej tożsamości poprzez podtrzymywanie więzów rodzinnych, pogłębianie znajomości swojego języka i przekazywanie swojej bogatej tradycji młodemu pokoleniu. Trzymajcie z Bogiem zawsze!”
Ogromne znaczenie miały „Wskazania duszpasterskie w sprawie obecności języka kaszubskiego w liturgii i życiu Archidiecezji Gdańskiej” wydane 23 maja 1993r. Metropolita gdański, arcybiskup Tadeusz Gocłowski zezwolił w nich na używanie języka kaszubskiego w czytaniach liturgicznych, modlitwie wiernych i śpiewie kościelnych. Zachęcił księży, by otoczyli opieką wszelkie tego typu inicjatywy wiernych.
Duszpasterze
Nieustannie wzrasta liczba księży stale bądź okazjonalnie odprawiających w języku kaszubskim. Są to obok wyżej wymienionych: ks. Stanisław Bach (Gościcino), ks. Stanisław Bigus (Nowy Dwór), ks.Wojciech Chistowski (Piecki Migowo), ks.Jacek Dawidowski (Chojnice), ks.Bogdan Drozdowski (Wygoda), ks. prałat Stanisław Dułak (Sopot), ks. Grzegorz Flisikowski (Brzeźno Szlacheckie), ks. prałat Alfons Formela (Bożepole Wielkie), ks. Piotr Gruba (Żukowo), ks. Tadeusz Kanthak (Miastko), ks. Zbigniew Kulwikowski (Żelistrzewo), ks.prałat Ryszard Kwiatek (Wielki Kack), ks. Paweł Lewańczyk (Obłuże), ks. kanonik Stanisław Majkowski (Swarzewo), ks. Stanisław Megier (Cisowa), ks.kanonik dr hab. Jan Perszon (Puck), ks.Zenon Pipka (Wejherowo), ks.kanonik Tadeusz Reszka (Jurata), ks. kanonik Franciszek Rompa (Kielno), ks. Roman Skwiercz (Piecki Migowo), ks. prałat Marian Szczepiński (Kościerzyna), ks. Władysław Szulist (Lipusz), ks. kanonik Jan Szwaba (Przodkowo), ks. Marek Trybowski (Kartuzy), ks.dr hab. Jan Walkusz (Lublin), ks. Tadeusz Wandtke (Chojnice), ks. Zbigniew Wysiecki (Nakla), ks. Jarosław Babiński (Skórcz), ks. Henryk Janczak (Banino), ks. Wiesław Szlachetka (Gdańsk Wysoka), ks. Z.Wysiecki (proboszcz parafii w Rekownicy).
Duszpasterstwo w języku kaszubskim – propozycje na przyszłość
Ogromne znaczenie miały zachęty kierowane w tym czasie do Kaszubów przez najwyższe autorytety.
Przełomowe znaczenie miały dwie wizyty Ojca Świętego w 1987 i 1999 r. Podczas pierwszej papież wypowiedział słowa, które stały się wskazówką działań Kaszubów w wielu dziedzinach życia: „Drodzy bracia i siostry Kaszubi, strzeżcie tych wartości i tego dziedzictwa, które stanowią o waszej tożsamości”. Ta zachęta została ponowiona i poszerzona na sopockim hipodromie, kiedy Ojciec Święty powiedział: Pozdrawiam lud kaszubski, odwiecznych gospodarzy tej pomorskiej ziemi. Do was przemawiałem w Gdyni w czerwcu 1987 roku. Pragnę raz jeszcze zachęcić was byście nadal strzegli swojej tożsamości poprzez podtrzymywanie więzów rodzinnych, pogłębianie znajomości swojego języka i przekazywanie swojej bogatej tradycji młodemu pokoleniu. Trzymajcie z Bogiem zawsze!”
Ogromne znaczenie miały „Wskazania duszpasterskie w sprawie obecności języka kaszubskiego w liturgii i życiu Archidiecezji Gdańskiej” wydane 23 maja 1993r. Metropolita gdański, arcybiskup Tadeusz Gocłowski zezwolił w nich na używanie języka kaszubskiego w czytaniach liturgicznych, modlitwie wiernych i śpiewie kościelnych. Zachęcił księży, by otoczyli opieką wszelkie tego typu inicjatywy wiernych.
Duszpasterstwo w języku kaszubskim – synodalne zalecenia
Wraz z końcem 2001 roku zakończył się III Synod Gdański. Zwołany został przez arcybiskupa gdańskiego pod hasłem „Misja ewangelizacyjna Kościoła Gdańskiego na początku nowego tysiąclecia”. Inauguracja synodu odbyła się 30 kwietnia ubr. w katedrze oliwskiej.
W opasłym dokumencie synodalnym, który wyznacza kierunek działalności wszelkiego rodzaju duszpasterstw w archidiecezji, znalazły się bardzo ważne zapisy dotyczące liturgii w języku kaszubskim. Jednym z dwóch autorów tego projektu był ks. Bogusław Głodowski.
W zaleceniach pastoralnych synodu ujęto ważne punkty dotyczące duszpasterstwa w języku kaszubskim. Jest to powołanie księdza koordynatora, który miałby kontakt z innymi księżmi Kaszubami i pomagałby w organizowaniu mszy kaszubskich – mówi ks. Bogusław Głodowski.
Ksiądz koordynator miałby także czuwać nad poprawnością językową tych mszy. W razie potrzeby należałoby organizować szkolenia w tym zakresie.
Inny bardzo ważny zapis dotyczy edycji tekstów liturgicznych. Dotychczas dostępny jest cały Nowy Testament, modlitewnik „Më trzimómë z Bògă” oraz Księga Psalmów. Trwają prace nad wydaniem lekcjonarza. Bardzo potrzebny jest śpiewnik kościelny oraz książki z modlitwami wiernych. Synod zaleca kontynuację tych prac i dużą dbałość o poprawność teologiczną i językową tych tekstów.
Duszpasterstwo w języku kaszubskim realizowane jest w oparciu o zachęty Ojca Świętego wypowiedziane do Kaszubów podczas dwóch wizyt w 1987 i 1999 r. oraz o „Wskazania duszpasterskie w sprawie obecności języka kaszubskiego w liturgii i życiu Archidiecezji Gdańskiej” wydanych przez metropolitę gdańskiego 23 maja 1993r., w których zezwala się na używanie języka kaszubskiego w czytaniach liturgicznych, modlitwie wiernych i śpiewie kościelnym. Te przełomowe zdarzenia stały się także podstawą synodalnych zapisów w sprawie kaszubskiej liturgii.
Eugeniusz Pryczkowski