Alfabet kaszubski (kaszëbsczi alfabét, kaszëbsczé abecadło) oparty jest na alfabecie łacińskim i od momentu ukazania się gramatyki kaszubskiej Floriana Ceynowy (1848 (?) i 1879) zbliżony do alfabetu polskiego. Analogia ta była u Ceynowa przemyślana, zwracał uwagę na to, że Kaszubi znają polską pisownię z książek do nabożeństwa i przez to nie jest ona im obca; odrzucił w związku z tym zapis zgodny z pisownią znaną nam z języka czeskiego.
Współczesny alfabet kaszubski zawiera 34 litery:
A Ą Ã B C D E É Ë F G H I J K L Ł M N Ń O Ò Ó Ô P R S T U Ù W Y Z Ż.
Część głosek zapisujemy przez połączenie dwu z wyżej wymienionych liter (ch, cz, dz, dż, rz, sz).
W starszych tekstach kaszubskich występują również inne litery, jak Ę czy też V, a w zabytkach literatury kaszubskiej (pomorskiej) występuje również ∫ oraz ß.
Alfabet kaszubski Floriana Ceynowy (XIX wiek)
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to, że F. Ceynowa pracował przez kilkadziesiąt lat nad wypracowaniem gramatyki kaszubskiej, której ukoronowaniem był wydany w 1879 roku Zarés do grammatikj kašébsko-slovjinskjè mòvé
- Początkowa uproszczona wersja kaszubskiego alfabetu widoczna m.in w Xążeczka dlo Kaszebov, Gdańsk 1850 zawierała 29 liter:
A Ą B C D E Ę F G H I J K L Ł M N O Ó P R S T U V W X Z Ż
Florian Ceynowa, Xążeczka dlo Kaszebov, Gdańsk 1850
- jednak już w wydanym w 1866 roku czasopiśmie Skôrb Kaszébskosłovjnskjè mòvé jak i w wydanej w Ponaniu 1879 roku Zarés do grammatikj kašébsko-slovjinskjè mòvé występuje 41 liter.
Florian Ceynowa, Zarés do grammatikj kašébsko-slovjinskjè mòvé, Ponań 1879
Alfabet kaszubski zaproponowany przez F. Lorentza w 1919 roku
A Ą B C Č D E É Ë F G H I J K L Ł M N Ń O Ó Ô Œ Ǫ P R Ř S Š T U V W Z Ž
Lorentz podaje, że zamiennie mogą być używane: CZ na miejscu Č, RZ zamiast Ř, SZ zamiast Š oraz Ż zamiast Ž i DŻ zamiast DŽ
Przykłady pisowni kaszubskiej :
1. 1699-1701, Perykopy smołdzińskie, Jan 2, 1-11
1. A dniá trzecego bylo wiesele wkanie Galileie, y matka Jezußowa byla tam.
2. Jezus zas y zwolenici iego byli teß raczeni ná wiesele.
3. A gdy wino im mes∫alo, rzeklá mátká Jezus∫owa do niego: Winá nie máją.
4. Rzek tey Jezus: Niewiasto coz ja stobą mam do sprawy? Godzina mojá jeßcze nie przyßlá.
2. XIX wiek, Florian Ceynowa, Kurze Betrachtung über die kaßubische Sprache als Entwurf zur Gramatik.(Rękopis odnaleziony w 1994 roku w St. Petersburgu przez prof. Aleksandra Dmitrieviča Duličenko)
Dzejopjisorze pòvjodają że njigde njemdze historicznje dovjedzone, kje e jakim spòsobę rod lecki pòvsteł; to samo trzeba przeznac wò narodze Słovjanskim czele Veneckim na połudnjovech brzegach mòrza balteckjeho mjedze Presokamji e Dunczekamji, t.j. Wód rzeki Vjisłe jaż do rzeki Ejdore, do chtere e narod Niemjecki dochòdzeł, co ze Słovjanamji na vestrzodku dzusejsze Holsacji, prze Hamburgu czele Kamjenju, v puszczi Linebòrski i.t.d. sę stikeł.
3. 1938, Aleksander Majkowski, Życie i przygody Remusa
Nje wodbełë sę bez Remusa targji i wodpustë v zelonim, wod svojich lip tak przezvanim Lipuszu, chdze dravim prądem bjeżi Czornôvoda, spjeszącô sę do vjelgjich Vdzidzkjich jezór. Znała Remusa przesvjetnô Koscerzna, chdze podług stari ludzkji godkji Judosz sę mjoł wurodzëc, i zemja Skarszevskô, chdze potomcë sprovadzonich przez biskupóv kujavskjich za czasóv ksążęca Sambora kolonjistóv dzis jeszcze movją godką polaszącą.
4. 2005, Sławomir Formella, Jak to wszelejaczé nowòscë czënią lëdzy głëpszima
Rómk ë Wójtk bëlë lëdzama, jak to sã gôdô, stôri datë ë na wszëtkò, co dzeje sã wkół mielë swój apartny pòzdrzatk. Lubilë téż sadnąc so czasã w ògrodze kòl Rómkòwi chëczë ë pògôdac so përznã ò stôrëch ë nowëch czasach. Prawie w jeden zélnikòwi pòniedzôłk Wójtk ùdbôł so jic do Rómka. Tak téż zrobił a temù, że wiodro bëło fejn, wzãlë so pò piwkù ë sadlë, jak wiedno, na łôwce kòle scanë Rómkòwi chëczë
Źródła:
- Florian Ceynowa, Kurze Betrachtung über die kaßubische Sprache als Entwurf zur Gramatik. (Rękopis odnaleziony w 1994 roku w St. Petersburgu przez prof. Aleksandra Dmitrieviča Duličenko, wydany w 1998 roku w Getyndze)
- Katarzëna Kwiatkòwskô i Witołd Bòbrowsczi, Twój pierszi słowôrz, Gdańsk 2003
- F. Lorentz, Kaschubische Grammatik, Gdańsk 1919
- Jerzy Treder, Jezyk kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, Gdańsk 2002
- Trepczyk Jan, Słownik polsko-kaszubski I-II, Gdańsk 1994
- Sławomir Formella, fragment tekstu z kaszubskiego czasopisma Kaszëbskô Òdroda
Marek Kwidziński